ВАШИНГТОН, 23 април 2025 година – Економскиот раст на економиите во разво? во регионот Европа и Централна Ази?а веро?атно ?е забави, се вели во Економскиот извешта? на Светска банка за регионот, об?авен денес. Разво?от во регионот сега се очекува да биде 2,5% во 2025-26 како резултат на послабата надворешна побарувачка и на забавува?ето во Руси?а.
Во 2024 година, растот во регионот се стабилизираше на 3,6% под вли?ание на приватната потрошувачка и со поддршка од робусниот раст на реалните плати, повисоките дознаки и растот на задолжува?ето за потрошувачка со што се амортизираше послабата надворешна побарувачка како резултат на нискиот раст во Европската Уни?а.
Повисокото зголемува?е на цените на храната и на услугите резултираше со повисока инфлаци?а ко?а до февруари 2025 година се зголеми на 5% на годишно ниво, наспроти 3,6% на средината на 2024 година. Неодамнешното зголемува?е на инфлаци?ата предизвика неколку централни банки да ги зголемат референтните каматни стапки или да го одложат понатамошното олабавува?е.
?Иако зем?ите во регионот Европа и Централна Ази?а успеа?а да го одржат растот во последната година, сепак глобалната несигурност, геополитичката фрагментаци?а и слабата експанзи?а ка? клучните трговски партнери претставуваат с? поголем предизвик за одржува?ето на ваквиот раст,“ из?ави Антонела Басани, потпретседателка на Светска банка за Европа и Централна Ази?а. ?За да се постигне поголема економска експанзи?а на долг рок, критично е зем?ите во регионот да ги забрзаат домашните структурни реформи со кои се поттикнуваат динамичниот и иновативниот приватен сектор, претприемништвото и усво?ува?ето технологии.“
Централна Ази?а веро?атно и понатаму ?е биде подрегион со на?брз раст во оваа и во следната година, дури и со намалените прогнози за растот во 2025-26 година од 4,7%. Забавува?ето е резултат на послабата експанзи?а на нафтениот сектор во Казахстан како и на намалува?ето на извозот и на нормализаци?ата на приливот на дознаки.
Во ?ужниот Кавказ, растот се проектира во 2025-26 година да биде во просек 3,5% како резултат на понатамошното намалува?е на прелева?ето од трговското посредува?е и од приливот на работна сила и капитал.
Несигурноста на трговските политики, сè поголемите трговски бариери и индиректното прелева?е од син?ирите на снабдува?е во еврозоната се очекува да вли?аат врз закрепнува?ето во целиот регион. Растот во Западен Балкан се очекува во 2025-26 година да се намали на 3,4%, додека Централна Европа би требало да забележи само мало подобрува?е до 2,7%.
Во Руси?а, растот во 2025-26 година се проектира да се намали на 1,3%. Растот во Турци?а во 2025-26 година веро?атно ?е забележи умерено подобрува?е до 3,3% иако и понатаму ?е биде под долгорочниот тренд биде??и надворешната побарувачка и понатаму е слаба, а продолжува и економското ребалансира?е. Растот во Украина во 2025 година се очекува да се намали на 2%.
Во одделна анализа како да се забрза растот во услови на тековното предизвикувачко глобално опкружува?е, во извешта?от се нагласува важноста на динамичниот приватен сектор. Зем?ите треба пове?е да инвестираат во иновации, да преземаат реформи за поддршка на младите компании, да ги продлабочат финансиските пазари и да ги зголемат инвестициите во истражува?е и разво? понатаму фокусира??и се на интегрира?е на глобалната технологи?а, стручност и капитал.
За зем?ите со средни приходи во регионот да го постигнат статусот на зем?и со високи приходи, нивните економии треба да станат подинамични. Зем?ите што успешно транзитираа во зем?и со високи приходи тоа го направи?а со претприемачка динамика, а растот треба да го одржат преку искористува?е на технологи?ата, стручноста и капиталот за подобрува?е на растот на продуктивноста во фирмите.
?Иновациите и експериментира?ето во бизнисот се основни за поттикнува?е на продуктивноста и се предуслов за постигнува?е и за одржува?е на статусот на зем?и со високи приходи,“ из?ави Ива?ло Изворски, главен економист на Светска банка за Европа и Централна Ази?а. ?Зем?ите со средни приходи во регионот може да го постигнат статусот на високи приходи ако фирмите растат, иновираат и се натпреваруваат. Иако секо?а зем?а треба да има сво? сопствен пристап за оживува?е на растот, поттикнува?ето на иновациите и овозможува?ето на динамизира?ето на бизнисите се основни.“
Во ово? извешта? се вели дека е потребно да се инвестира во млади, иновативни компании наместо во целокупниот сектор на мали и средни претпри?ати?а (МСП), биде??и тие компании отвораат работни места. Ово? пристап треба да се поддржи со подобрува?е на пристапот до финансии, особено до долгорочен или ризичен капитал. Регионот нема доволно финансиски средства биде??и ризичниот капитал и финансира?ето преку издава?е акции и удели и понатаму не се доволно развиени.
За?акнува?ето на конкурентноста е основно за да се овозможи по?авува?е на такви динамични фирми. Во регионот има премногу мали, нископродуктивни бизниси и неколку големи компании што не се претпри?ати?а во државна сопственост (ПДС) кои често доминираат на пазарот и ?а задушуваат претприемачката динамика.
Потребни се и политики со кои се охрабрува иновира?ето во бизнисите и усво?ува?ето технологии, како што се поголеми и подобро насочени поттици за истражува?е и разво? за да им се помогне на фирмите да станат попродуктивни и поиновативни. Многу фирми во регионот сега се потпираат на реалокаци?ата на ресурсите работат како производствени капацитети на странски компании наместо да развиваат свои технологии.
Конечно, инвестира?ето во човечкиот капитал е од суштинско значе?е за привлекува?е и за задржува?е на обучените работници и на претприемачите како и за создава?е можности за надградба на вештините преку обуки.
Резиме на економскиот раст во Европа и Централна Ази?а, 2021-26 година | ||||||
(Реални стапки на раст на БДП, проценти, промена на годишно ниво) | ||||||
Зем?а | 2021 | 2022 | 2023 | 2024e | 2025f | 2026f |
Албани?а | 9,0 | 4,8 | 3,9 | 3,9 | 3,2 | 3,1 |
Ермени?а | 5,8 | 12,6 | 8,3 | 5,9 | 4,0 | 4,2 |
Азербе??ан | 5,6 | 4,6 | 1,1 | 4,1 | 2,6 | 2,4 |
Белоруси?а | 2,4 | -4,7 | 3,9 | 4,0 | 2,2 | 1,2 |
Босна и Херцеговина | 7,3 | 3,7 | 1,9 | 2,6 | 2,7 | 3,1 |
Бугари?а | 7,8 | 4,0 | 1,9 | 2,8 | 1,6 | 2,1 |
Хрватска | 12,6 | 7,3 | 3,3 | 3,8 | 3,1 | 3,0 |
Грузи?а | 10,6 | 11,0 | 7,8 | 9,4 | 5,5 | 5,0 |
Казахстан | 4,3 | 3,2 | 5,1 | 4,8 | 4,5 | 3,6 |
Косово | 10,7 | 4,3 | 4,1 | 4,4 | 3,8 | 3,8 |
Киргистан | 5,5 | 9,0 | 9,0 | 9,0 | 6,8 | 5,5 |
Молдави?а | 13,9 | -4,6 | 1,2 | 0,1 | 0,9 | 2,4 |
Црна Гора | 13,0 | 6,4 | 6,3 | 3,0 | 3,0 | 2,9 |
Северна Македони?а | 4,5 | 2,8 | 2,1 | 2,8 | 2,6 | 2,7 |
Полска | 6,9 | 5,3 | 0,1 | 2,9 | 3,2 | 3,0 |
Романи?а | 5,5 | 4,0 | 2,4 | 0,9 | 1,3 | 1,9 |
Руска Федераци?а | 5,9 | -1,4 | 4,1 | 4,1 | 1,4 | 1,2 |
Срби?а | 7,9 | 2,6 | 3,8 | 3,9 | 3,5 | 3,9 |
Та?икистан | 9,4 | 8,0 | 8,3 | 8,4 | 6,5 | 4,9 |
Турци?а | 11,4 | 5,5 | 5,1 | 3,2 | 3,1 | 3,6 |
Украина | 3,4 | -28,8 | 5,5 | 2,9 | 2,0 | 5,2 |
Узбекистан | 8,0 | 6,0 | 6,3 | 6,5 | 5,9 | 5,9 |
Извор: Светска банка. Забелешка: Проценките и прогнозите се засноваат на податоци достапни до 10 април 2025 година. e = проценка; f = прогноза; БДП = Бруто домашен производ. |